Dat komt deels omdat niemand bang is voor de Witrussische luchtmacht en niemand gelooft dat de Russen Loekasjenko echt kernwapens zouden geven. Het is ook deels omdat iedereen eraan gewend is geraakt dat Moskou ons er elke drie of vier weken aan herinnert dat het tactische kernwapens in Oekraïne kan gebruiken als het echt kwaad wordt.

De Russische president Vladimir Poetin liet al op de eerste dag van de oorlog doorschemeren dat hij kernwapens zou kunnen gebruiken als andere landen tussenbeide zouden komen om zijn verovering van Oekraïne te verhinderen. "De gevolgen zullen zijn zoals u nog nooit in uw hele geschiedenis hebt gezien," waarschuwde hij op 24 februari.

Dat klonk alsof Poetin daadwerkelijk dreigde zijn langeafstandsvuurwapens, die steden zouden vernietigen, op NAVO-landen te gebruiken als die zouden ingrijpen. Na die openingsfanfare werden de dreigementen uit officiële Russische bronnen echter teruggeschroefd tot incidentele herinneringen dat Moskou veel kleinere 'tactische' kernwapens zou kunnen gebruiken op de oostelijke slagvelden in Oekraïne.

De talk-show super-patriotten op Rossia-1 (staatstelevisie) bleven fantaseren over de Derde Wereldoorlog in vol ornaat - "Waarom hebben we een wereld nodig als Rusland er niet in zit?" zoals presentator Dmitri Kiselyov het uitdrukte - maar de militaire professionals hadden het regime er vermoedelijk op gewezen dat het dreigen met een Armageddon zelfs Ruslands vrienden (zoals China) zou alarmeren.

De officiële verwijzingen van Russische bronnen naar mogelijk nucleair gebruik in Oekraïne werden dus indirecter en minder frequent, vooral nadat Rusland zijn mislukte poging om Kiev in te nemen had opgegeven en het Russische offensief in Oost-Oekraïne langzaam maar gestaag op gang begon te komen. Zelfs voor Russen is nucleair gebruik een daad van wanhoop.

Maar nu is het Russische offensief in het oosten volledig tot stilstand gekomen, en de waargenomen patstelling heeft de kwestie van tactische kernwapens weer op de agenda gezet. Eerlijk gezegd zijn de nieuwe geruchten over het Russische gebruik van minikernwapens nu meer afkomstig van deskundigen in de westerse media dan van Russische bronnen, maar de bezorgdheid is oprecht.

Zelfs één tactische atoombom zou een gat in de Oekraïense linies kunnen slaan waar Russische troepen doorheen zouden kunnen stromen. De Russen hopen ook dat het de NAVO-landen zodanig zou afschrikken dat zij hun steun aan Oekraïne opgeven. Aan de andere kant zou het conflict kunnen escaleren in een regelrechte kernoorlog tussen Rusland en de NAVO-landen.

Beide partijen zullen dit tot in den treure hebben gesimuleerd, door de verschillende mogelijke zetten en tegenbewegingen uit te proberen zodra één Russisch kernwapen met lage opbrengst in de Oekraïense frontlinie is gebruikt. (Zelfs Poetin zou geen stad bombarderen, of een volledige aanval op heel Oekraïne lanceren. Dit zou een "krachtig signaal" zijn, geen aanzet tot een wereldwijde nucleaire holocaust).

De kans dat de Russen er werkelijk voor kiezen deze weg in te slaan is momenteel vrij klein, maar niet nul. Er staat hier geen echt Russisch nationaal belang op het spel, maar de carrières van Vladimir Poetin en zijn naaste medewerkers staan zeker op het spel. Voor hen betekent een militaire nederlaag, of zelfs een langdurige en kostbare patstelling, de politieke ondergang.

Velen van hen zouden gewoon naar het buitenland vluchten en van hun geld leven als de Oekraïense invasie mislukt en het regime ineenstort, maar voor Poetin zelf lijkt dit een erfgoedkwestie te zijn. Hij voelt de hand van de geschiedenis op zijn schouder, en hij is zichzelf gaan zien als een historische figuur op de schaal van Catharina de Grote of Peter de Grote.

Poetin denkt er op dit moment waarschijnlijk niet aan om een nucleaire aanval op Oekraïne te bevelen, want de militaire patstelling is nog jong en hij gelooft duidelijk dat hij nog kaarten heeft om uit te spelen. Maar als die kaarten niet werken en de Russische militaire en politieke situatie verslechtert, zou hij in de verleiding kunnen komen. Wat moet de NAVO doen als hij aan die verleiding toegeeft?

De beste reactie van de NAVO zou zijn om helemaal niets nucleairs te doen. Gewoon aankondigen dat elke verdere inzet van kernwapens, of elke poging van Russische troepen om op te rukken door het gat dat de enkele aanval in de Oekraïense verdediging heeft geslagen, zal worden beantwoord met de volledige inzet van de conventionele luchtmacht van de NAVO boven Oekraïne.

Is dit wat de oorlogsgamers van de NAVO hebben geconcludeerd? Ik weet het niet, maar beide partijen zullen elke mogelijke reactie op de explosie van één enkel Russisch tactisch kernwapen in Oost-Oekraïne hebben uitgetest. Laten we hopen dat dit is wat de NAVO-groepen hebben besloten - en dat zij hun besluit ook hebben meegedeeld aan de Russen.

Author

Gwynne Dyer is an independent journalist whose articles are published in 45 countries.

Gwynne Dyer