Ebenezer Scrooge, de hoofdpersoon van A Christmas Carol, was misschien wel de belangrijkste economische minimalist van de Dickensiaanse tijd. Van het rantsoeneren van de kolen die brandden in het rooster van zijn bediende tot zijn consumptie van pap op kerstavond en het aansteken van een eenzame kaars om zijn weg te wijzen naar een koud bed, hij toonde al vroeg een voorliefde voor zowel de soberheid van het Victoriaanse milieu als een steeds grotere waarde voor de inhoud van zijn geld- en aktekistjes.

Honderd jaar na het bezoek van en de uitleg door de geesten van Marley en Kerstmis (verleden, heden en toekomst) veranderde er weinig. Christenen begonnen de advent op 1 december met het voorbereiden van de religiositeit rond de geboorte van Christus, terwijl een groeiend aantal heidenen ongeduldig wachtte op de samenvallende winterzonnewende op 21 december met zijn gelijkenissen van het optrekken en versieren van evergreens, het branden van yule houtblokken, het aansteken van kaarsen, het zingen van bezweringen en het doneren aan de behoeftigen. Geschenken werden gegeven binnen de grenzen van het inkomen. Op school bakten meisjes cake en pudding tijdens de lessen huishoudkunde; jongens maakten bedlampjes, krukjes en boekenplanken tijdens hun timmerlessen. Moeders breiden wol en naaiden zelfgemaakte kleren; vaders kweekten groenten en kippen op de volkstuinen of in de tuin. Wat de reden voor de seizoensgebonden festiviteiten ook was, het was een familieaangelegenheid zonder dat de feestvierders eraan dachten om verder dan hun eigen woonplaats te reizen.

Dit alles veranderde in de jaren 1970 en 1980 toen de toepasselijk genaamde babyboomers in opstand kwamen tegen de bezuinigingen die hun ouders hadden doorstaan. Jaren van "doe maar gewone dingen" en "is je reis echt nodig" werden ingeruild voor het nieuwe tijdperk van plastic, wegwerpartikelen en een reispassie voor "daar geweest, dat gedaan".

Aangemoedigd door televisie, sociale media, smartphones en andere parafernalia van het digitale tijdperk hebben de nieuwelingen de zorg over verantwoordelijkheid tegenover de maatschappij aan de kant geschoven en zijn ze begonnen aan een nooit eindigend carnaval van gulzige consumptie, gefinancierd door schijnbaar onbeperkte kredietbronnen.

En dan? Dat zou wel eens de reactie kunnen zijn van deze toegewijden aan de buitensporige massamarketing. Ze blijven ongelovig over de strenge discipline die hun voorouders werd opgedrongen. De Almachtige heeft de rijkdommen van de planeet tot hun beschikking gesteld en wie zou de mantra "Think big, act big, be big", voorgedragen door miljardairfabrikanten en -financiers, durven veranderen?

War on Want, de liefdadigheidsinstelling die campagne voert namens degenen die het meest getroffen worden door armoede en klimaatveranderingen, vertelt ons dat overmatige consumptie van voedsel, goederen en diensten voornamelijk veroorzaakt wordt door de activiteiten van de top één procent van de wereldbevolking die de helft van de universele rijkdom bezit.

De grote epidemie van seizoensvervlakking beperkt zich niet langer tot de Noord-Amerikaanse en Europese rijken, maar wordt zorgvuldig gepromoot op het oostelijk halfrond, waar het merendeel van het klatergoud, de prullaria en de kerstballen vandaan komt. De productie ervan, gevolgd door enorme reclame, veroorzaakt een orgie van uitgaven die van december de kampioensmaand maakt voor de uitstoot van broeikasgassen door het teveel aan energie dat nodig is voor de onweerstaanbare en hedonistische razernij van reizen, cadeaus, eten, drinken en exotisch afval.

Zullen de millennials en Z-generaties zich verzetten tegen deze meedogenloze, door winstbejag gedreven drang naar een catastrofaal einde van de 21e eeuw door het ongebreidelde kapitalisme te vervangen door een grote maatschappelijke verandering waarbij minder mensen minder consumeren van de beperkte hulpbronnen van een verwoeste planeet?

Scrooge luisterde naar de waarschuwingen van zijn spookachtige mentoren om een vriendelijker mens te worden die ontvankelijk is voor menselijke behoeften. Kunnen wij, heiden of religieus, hopen op een betere toekomst door de woorden van Tiny Tim Cratchit te herhalen: "Een vrolijk kerstfeest; moge God ons zegenen, iedereen"?

door Roberto Cavaleiro Tomar 27 december, 2024