Tijdens de "Troubles" kwamen meer dan 3.000 mensen om bij moordaanslagen, hinderlagen en bomaanslagen toen het Provisional Irish Republican Army (IRA) een guerrilla- en terroristische oorlog voerde tegen de protestantse meerderheid in Noord-Ierland en het Britse leger, in een poging de provincie te verenigen met de katholieke meerderheid in de Republiek Ierland in het zuiden.

Uiteindelijk vochten de twee partijen elkaar tot staan, en een staakt-het-vuren in 1994 werd vier jaar later gevolgd door het Goede-Vrijdagakkoord, een ingewikkelde structuur van evenwichtige concessies, verplichte machtsdeling en natuurlijk amnestie voor veel mensen die vreselijke dingen hadden gedaan.

Het akkoord werd gegarandeerd door het Verenigd Koninkrijk, de Republiek Ierland en de Europese Unie waartoe beide landen toen behoorden. En gedurende de volgende kwart eeuw kende Noord-Ierland, met iets minder dan twee miljoen inwoners, ongeveer half protestants, half katholiek, zowel vrede als een bloeiende economie.

Het geheim van het succes was de ultra-open grens die werd gecreëerd tussen de Britse provincie en de Ierse Republiek.

De grenscontroles tussen veel EU-lidstaten werden ontmanteld, maar zelfs de wegwijzers verdwenen langs de 500 km lange grens tussen Noord-Ierland en de Republiek. Het enige bewijs dat je van het ene land naar het andere was overgestoken, was dat de snelheidsborden veranderden van mijl per uur in kilometer per uur.

Katholieke "nationalisten" die droomden van een verenigd Ierland konden hun leven leiden alsof het waar was, en zelfs Ierse paspoorten aanvragen. Protestantse "loyalisten" konden nog steeds met de Union Jack wapperen en doen alsof er niets belangrijks was veranderd.

Het Britse leger werd teruggetrokken uit Noord-Ierland, er werd een nieuwe niet-sektarische politiemacht opgericht, en de meeste mensen leefden nog min of meer gelukkig. Helaas hing dit aanvaardbare compromis sterk af van de onzichtbaarheid van de "virtuele" grens, dus toen in 2016 Brexit plaatsvond, werd de hele deal ondermijnd.

Nu het nationalisme overal herleefde en het Britse imperium verdwenen was, was een uitbraak van Engels nationalisme zeer waarschijnlijk, en het voor de hand liggende doelwit daarvoor was de Europese Unie. Een ambitieuze journalist genaamd Boris Johnson zette zichzelf aan het hoofd van de Brexit ('Britse exit' uit de EU) zaak, in de hoop dat het hem premier zou maken - en zie: in 2019 gebeurde dat ook.

Johnson wist noch gaf iets om Ierse politiek en diplomatie, maar een soort echte grens met de Republiek Ierland moest wel weer verschijnen als het VK de EU verliet. Hij ontkende dit feit zolang hij kon, maar in 2019 tekende hij een 'terugtrekkingsovereenkomst' die de grens tussen het VK en de EU in de Ierse Zee legde, tussen Noord-Ierland en de rest van het VK.

Dit maakte de Noord-Ierse 'loyalisten' woedend, die meenden dat ze tweederangs Britse burgers werden. Het moedigde de meer militante 'nationalisten' onder de katholieke bevolking enorm aan, die dachten dat het de laatste stap was voor de onvermijdelijke eenwording van heel Ierland.

En heel toevallig bleek uit de volkstelling van 2021 dat de katholieken uiteindelijk een nipte meerderheid van de Noord-Ierse bevolking vormen. Zo begon het oude conflict weer te ontwaken uit zijn twee decennia durende dutje.

Nadat Johnson twee jaar lang had gelogen over de betekenis van het verdrag met de EU, dreigde hij het te verscheuren, maar zijn eigen Conservatieve Partij dumpte hem afgelopen juli vanwege zijn onophoudelijke gelieg over dit en andere onderwerpen. Na het korte maar gestoorde premierschap van Liz Truss nam de relatief rustige en competente Rishi Sunak het in oktober over in Londen.

Sunak heeft in februari een overeenkomst met de EU gesloten die het goederenverkeer tussen Noord-Ierland en de rest van het VK vergemakkelijkt, maar de grens in de Ierse Zee laat liggen. Misschien zal dat het monster weer in slaap sussen - en misschien ook niet.

Er is nog steeds geen democratisch gekozen regering in Noord-Ierland omdat de grootste "loyalistische" partij het parlement boycot totdat de grens in de Ierse Zee is opgeheven. Maar zet hem terug op het land en de "nationalisten" zullen in opstand komen.

De "harde mannen" aan beide zijden winnen aan invloed, en de volgende regering in de Republiek Ierland zal waarschijnlijk voor het eerst worden geleid door Sinn Féin, de politieke vleugel van de IRA.

Veel goede mensen spannen zich in om een mislukking van het akkoord te voorkomen, en zij zullen daar waarschijnlijk in slagen. Maar het is nauwelijks verrassend dat Joe Biden, van Ierse katholieke afkomst, zijn Ierse bezoek begint in Belfast, in Noord-Ierland - en dat hij niet van plan is de kroning van koning Charles III volgende maand in Londen bij te wonen.

Author

Gwynne Dyer is an independent journalist whose articles are published in 45 countries.

Gwynne Dyer