In betrekkelijk korte tijd is de overgang van een dictatuur naar een moderne democratie opmerkelijk.

Op de weg bij nacht

Veel mensen klagen nog steeds over de rijomstandigheden, het doet me gewoon glimlachen. Brommers (en er waren toen nog geen grote fietsen) hadden bijna nooit een achterlicht (of een geluiddemper!). Een vriend hield een man aan die hij 's nachts op een donkere weg bijna had omvergereden en schold hem uit (dat is het beleefde woord). Het antwoord van de bromfietser was: "Waarom heb ik een achterlicht nodig, ik hoef toch niet te weten waar ik geweest ben?".

Veel erger waren ezelkarretjes 's nachts, en daar waren er veel van. Ze waren natuurlijk erg langzaam, en hadden geen achterlichten. Ik weet niet zeker of ze ook verlichting aan de voorkant hadden. De meeste wegen waren smalle landweggetjes, en in het donker waren de brommers en de karren traag en dodelijk.

Een van de charmante dingen die je zag was dat als je door een klein dorp reed, de mensen naar je zwaaiden. Buitenlanders waren een relatief nieuw fenomeen.

Algarve naar Lissabon was enkele uren, erg langzaam, erg kronkelige wegen. Je kon over de rivier naar Lissabon via de toen nieuwe Ponte da Salazar (25 april brug). Als je met de trein ging, moest je aan de zuidkant uitstappen en per boot oversteken.

Tegenwoordig is Portugal nummer vijf in de wereld wat betreft de lengte van de snelwegen per hoofd van de bevolking. Alleen Canada en de VS hebben er meer, in Europa is Portugal slechts tweede na Spanje. Frankrijk staat op de 10e plaats, Duitsland op de 12e, het Verenigd Koninkrijk staat niet eens in de top vijfentwintig.

Reizen per vliegtuig

De luchthaven van Faro was klein, slecht ontworpen en ongeschikt voor zijn doel, maar toen was hij nieuw. Naar het VK kon je alleen met TAP of BA vliegen. Er waren chartervluchten, maar daar kon je niet mee reizen. De ticketprijzen waren hoog of hoger. De meeste vluchten waren op donderdag, zaterdag of zondag. De meeste langetermijnbewoners zullen zich herinneren dat ze bij de grote hekken stonden met uitzicht op de landingsbaan. Je kon je vrienden zien aankomen en naar de 'terminal' zien lopen. Jij kon hen zien en zij konden jou zien, dus veel zwaaien was de normaalste zaak van de wereld. Er was misschien een belastingvrije 'winkel' of balie, maar ik kan me er niets van herinneren. Alles was heel eenvoudig, niets leek op de glimmende nieuwe luchthaven die we nu hebben.

Telecom

Zoveel zaken die we nu als normaal en routineus beschouwen, zijn in feite een teken van de vooruitgang die Portugal heeft geboekt. Neem de telecommunicatie. Geen mobiele telefoons natuurlijk, ook geen internet. In de jaren 70 kon je geen normale vaste telefoon krijgen tenzij je voorrang had, voornamelijk dokters en priesters (en waarschijnlijk politici). De wachtlijst om een telefoon te krijgen was jaren lang, mensen kochten een huis alleen omdat het telefoon had.

Een internationaal gesprek moest worden aangevraagd bij de telefoniste. Eenmaal gereserveerd, kon het uren duren voordat je werd teruggebeld met de verbinding. Ik zal je niet eens bang maken met de kosten van het bellen.

Hebben vrouwen in Portugal het 'glazen plafond' doorbroken?

Vóór de revolutie van 1974 waren vrouwen zelden te zien in managementfuncties. Er was heel weinig gelijkheid tussen mannen en vrouwen in het bedrijfsleven. Er was een bepaalde sociale groep mannen in het hogere management die altijd hun jasje over de schouder droegen. Het was een vreemde gewoonte, die nu al lang niet meer bestaat, om duidelijk te maken wie je was en wat je deed.

De indruk die ik kreeg was dat na de revolutie de meeste mannen in het management dachten dat er niets veranderd was. Vrouwen dachten daar anders over en begonnen de nieuwe kansen te grijpen.

Frans, niet Engels

Voor en kort na de revolutie was Frans de 'officiële' tweede taal, niet Engels. Hoe dingen veranderen. Tegenwoordig is het moeilijk iemand te vinden die geen Engels spreekt, wat geweldig is, maar het maakt het wel moeilijker om Portugees te leren. Toen was er geen keus. Sommige mensen spraken Engels, maar van dag tot dag moest je het leren. Het toerisme was heel nieuw.

Winkelen

De grote beschikbaarheid van al je favoriete producten, van spek tot cheddarkaas en mayonaise, om nog maar te zwijgen van Marmite, was er gewoon niet. Als je Hellman's mayo wilde, moest je naar Ayamonte rijden, en velen van ons deden dat. Daar kwam geen brug aan te pas, dan was het een heel klein pontje dat een paar auto's overzette naar Spanje. Vrij goedkoop en regelmatig, maar ver verwijderd van het gemak waarmee wij naar Spanje, en verder, kunnen reizen.

De toetreding van Portugal tot de gemeenschappelijke markt veranderde alles. Producten waarvan je nooit had gedacht dat je ze ter plaatse kon vinden, stroomden het land binnen. Ik reed op 1 januari naar de grens tussen Vila Real en Ayamonte, net toen we de EU binnenkwamen. De grenswachters hadden nog dienst, maar toen ik ernaar vroeg, zeiden ze: "We weten niet wat we moeten doen. We hebben op de televisie gezien dat de grens nu open is, maar niemand heeft ons dat officieel verteld". Ze lieten ons door zonder onze paspoorten te controleren.

Vissersdorpen waren echt vissersdorpen

Totdat het toerisme echt opkwam, eind jaren '70, begin jaren '80, waren wat in reisbrochures nog steeds charmant als 'vissersdorpjes' worden omschreven, in werkelijkheid gewoon dat: vissersdorpjes. Zelfs Albufeira was eenvoudig en basic. Er waren maar weinig buitenlandse bewoners en iedereen leek elkaar te kennen.

Wat is er niet veranderd?

Wat niet veranderd is, is de opmerkelijke gastvrijheid van het Portugese volk. Een bekend reismagazine kopte onlangs: "Waarom Portugal wordt beschouwd als het vriendelijkste land ter wereld". Dat is simpel, het Portugese volk. De lucht is nog steeds schoon, de stranden zijn prachtig en bekroond. Vis is nog steeds even vers uit de zee als altijd. Uit eten gaan kost een fractie van Noord-Europa en de criminaliteit is laag. Tel daarbij op uitstekende telecomvoorzieningen en snelle glasvezelverbindingen in de meeste dichtbevolkte gebieden. Goedkope vluchten en een moderne luchthaven en een uitgebreid autowegennet zonder files.

Portugal heeft verbazingwekkende vooruitgang geboekt in minder dan vijftig jaar. Het is geen perfect land, maar het komt er dichtbij. Wat is er niet leuk aan?

Author

Resident in Portugal for 50 years, publishing and writing about Portugal since 1977. Privileged to have seen, firsthand, Portugal progress from a dictatorship (1974) into a stable democracy. 

Paul Luckman