Een onafhankelijk onderzoek onder leiding van rechter Paul Brereton bracht in 2020 een vernietigend rapport uit. Er werd geloofwaardig bewijs gevonden voor de moord op 39 Afghanen - krijgsgevangenen, boeren en andere burgers - door 25 bij naam genoemde Australische SAS-soldaten in 2007-2013.

Geen van de moorden vond plaats in het heetst van de strijd, zei het rapport, en ze vonden allemaal plaats onder omstandigheden die, indien aanvaard door een jury, een oorlogsmisdaad als moord zouden betekenen.

Tot zover alles goed en wel, en de Australische defensiemacht accepteerde alle 143 aanbevelingen van Brereton. Het verontschuldigde zich tegenover de bevolking van Afghanistan, veroordeelde de "beschamende" en "giftige" cultuur die binnen de SAS heerste en stelde helm- of lichaamscamera's verplicht voor special forces bij toekomstige uitzendingen.

De defensiemacht verwees het rapport ook door naar de Australische federale politie voor strafrechtelijk onderzoek, inclusief de namen van de 25 soldaten die van moord werden beschuldigd (wiens namen werden weggelaten in het gepubliceerde Brereton rapport). Toen stortte alles in.

Niet de schuld van de politie, ook niet van het leger. In augustus 2021, minder dan een jaar na de publicatie van het rapport, stortten de Afghaanse marionettenregering en het Afghaanse leger in, trokken alle buitenlandse troepen zich terug en namen de Taliban de macht over. Heeft het gedrag van sommige bezettingstroepen bijgedragen aan deze uitkomst? Natuurlijk, maar daar gaat het hier niet om.

Het punt is dat het proces van het verzamelen van bewijs voor strafrechtelijke vervolging van de SAS-moordenaars plotseling tot stilstand kwam. Er was een Office of the Special Investigator (OSI) opgericht en er waren meer dan 50 onderzoekers en inlichtingenanalisten aan deze taak toegewezen, maar geen van hen kon naar Afghanistan gaan om de getuigen van de wreedheden te ondervragen.

Zoals de directeur van het OSI, Chris Moraitis, in februari 2022 uitlegde aan een Senaatscommissie: "Het is niet ideaal in de zin dat je het land niet kunt bezoeken en daar geen wegen kunt bewandelen. Het betekent alleen dat we ons moeten richten op wat we wel kunnen doen, in plaats van op wat we niet kunnen doen." Maar het leek erop dat ze niet veel konden doen.

Tot nu toe is er slechts één aanklacht tegen een SAS-soldaat ingediend (in maart van dit jaar), en er bestaat zelfs een film waarop te zien is hoe hij zijn slachtoffer neerschiet. De meeste beschuldigden waren een beetje slimmer dan dat, en er was reden om te vrezen dat het hele proces in het zand zou lopen. Toen kwam voormalig SAS korporaal Ben Roberts-Smith opdagen en redde onbedoeld de dag.

Roberts-Smith is de meest gedecoreerde soldaat van Australië. Hij kreeg het Victoria Cross, de hoogste Australische onderscheiding, voor "meest opvallende dapperheid" in de slag om Tizak in Afghanistan in 2010.

Hij is ook een man die in 2012 in Darwan een geboeide gevangene van een klif schopte en vervolgens een ondergeschikte soldaat opdracht gaf de man af te maken. Drie jaar daarvoor vermoordde hij een gehandicapte man met een prothesebeen en bracht het been terug naar de SAS-basis zodat zijn soldaten er bier uit konden drinken. En nog veel meer in dezelfde trant.

Zijn naam stond op de lijst van 25 en veel mensen hadden over zijn 'heldendaden' gehoord. Een serie artikelen in drie toonaangevende kranten ging er in 2018 zelfs uitgebreid op in. Maar het bewijs was niet sterk genoeg voor een strafrechtelijke veroordeling, dus Roberts-Smith zou waarschijnlijk nooit de binnenkant van een rechtszaal hebben gezien zolang zijn voormalige collega's hun mond hielden.

En toen klaagde de gek de drie kranten aan wegens smaad. Dat is een civiele zaak, geen strafzaak, en de vereiste bewijsstandaard is lager.

Afgelopen vrijdag oordeelde rechter Anthony Besanko, na een proces dat een jaar duurde, dat de belangrijkste beschuldigingen van de kranten - dat Roberts-Smith een moordenaar, een crimineel en een pestkop is - bewezen waren volgens de civiele norm van het evenwicht van waarschijnlijkheden.

Hij zal niet naar de gevangenis gaan, maar hij is wel zijn baan kwijt, al het geld dat hij heeft zal worden opgeslokt door de kosten van het proces (tientallen miljoenen dollars) en misschien moet hij Australië verlaten om verdere juridische stappen te voorkomen - want dit rechtbankdrama zal de vervolging van de andere oorlogsmisdadigers zeker nieuw leven inblazen.

Elk land dat zijn troepen naar het buitenland stuurt om te vechten, heeft te maken met hetzelfde probleem, vooral onder zijn zogenaamde elite-eenheden, waar een 'strijderscultuur' vaak wordt aangemoedigd. De poging om humanitaire oorlogsregels op te leggen zal altijd tekortschieten, maar de inspanning moet niettemin geleverd worden. Australië doet het een stuk beter dan de meeste andere landen.

Author

Gwynne Dyer is an independent journalist whose articles are published in 45 countries.

Gwynne Dyer