Het nieuws dat Savannah Resources Plc (SRP) heeft voldaan aan de eisen van de milieuregulator APA en daarmee is overgegaan naar de laatste fase van de concessie voor het Barroso project werd op de Londense beurs gevierd met een stijging van de aandelenwaarde in zes maanden van 2,25 naar 4,90 GBX. Dit was niet onverwacht. Zoals blijkt uit het jaarverslag van 04 april 2023, heeft SRP de afgelopen zes jaar een professionele, zorgvuldig onderzochte campagne gevoerd om deze exclusiviteit te verkrijgen. Wat in wezen een proefproject was, is nauwlettend gevolgd door andere grote mijnbouwbedrijven die in de rij stonden om te beginnen met de exploitatie van de minerale rijkdommen van Portugal en die nu een voorbeeld hebben van een regelgevende praktijk die zij kunnen volgen.

De wijzigingen die SRP heeft toegezegd aan APA omvatten (1) een vermindering van opdringerige, lawaaierige activiteiten (waaronder het gebruik van explosieven) die beperkt zullen worden tot weekdagen overdag, (2) de aanleg van nieuwe toegangswegen om zwaar verkeer weg te leiden van dorpskernen, (3) de vermindering van luchtvervuiling als gevolg van het gebruik van de nieuwste Euclid-Hitachi zware machines en vrachtwagens en (4) de onderdrukking van artesische waterlekken en het gebruik van grondwater exclusief de openbare toevoer voor het onderhoud van de site. Maar er blijft het vooruitzicht van kakofonie en georganiseerde chaos tijdens de verwachte vijftien productiejaren in een straal van minstens tien km. Daarom heeft SRP voorgesteld om een regionaal gemeenschapsfonds op te richten waaraan het jaarlijks maximaal 500.000 euro zal doneren als compensatie voor de installatiekosten van geluidsisolatie, airconditioning en reinigingsapparatuur in zowel openbaar als privébezit.

Er moeten nog drie zeer belangrijke vragen worden opgelost: 1. Hoe zal Portugal worden gecompenseerd voor deze verwoesting; 2. Welke concrete regels zullen worden opgelegd om het geleidelijke herstel van het landschap tot hoge milieuspecificaties te garanderen; 3. Welke politieke voorzorgsmaatregelen moeten worden genomen om te voorkomen dat de concessie in ongewenste handen valt?

In dit verband is het nuttig te denken aan de parallelle situatie van tachtig jaar geleden, toen de regering gedwongen was in te grijpen in de strijd tussen Duitsland en Groot-Brittannië over de productie en export van wolfraam door regels op te leggen voor de veiligheid van de mijnbouw en de rantsoenering van dit strategische oorlogsmateriaal. In die tijd werden exportvergunningen beperkt en werd de productie van erts belast tegen een tarief van 45%, betaald in goud of via GBP-krediet. Moet de exploitatie van de Barroso-concessie op conventionele wijze worden belast met een variabele jaarlijkse licentievergoeding of moet er een procentuele belasting worden geheven op de waarde van de productie? Een andere mogelijkheid is een winstdelingsregeling, zoals die onlangs in Chili is ingevoerd, waarbij de regering aandelen in de concessiehouder koopt om hopelijk een beter nationaal rendement te behalen?

Wat het herstelproces betreft, is er wereldwijd een waarschuwing te horen in de vorm van letterlijk honderden verlaten mijnbouwprojecten waar de aannemers zijn weggegaan zonder hun contractuele verplichtingen na te komen. In Groot-Brittannië bijvoorbeeld zijn de enorme bovengrondse kolenmijnen van Merthyr in Wales nog steeds open en bloot terwijl een geblokkeerde rekening die tientallen jaren geleden is geopend slechts een krediet heeft van 15.000.000 pond om de kosten te dekken die nu worden geschat op zes keer deze waarde. Het terugvorderen van geld van voortvluchtige internationale bedrijven, vaak gehuld in offshore dochterondernemingen, is zeer gecompliceerd en brengt veel juridische kosten met zich mee. Daarom moet het herstel geleidelijk plaatsvinden en niet worden uitgesteld tot het einde van de exploitatie.

Als een concessiehouder eenmaal begint te werken, is het erg moeilijk om te bepalen in hoeverre hij eigenaar is door aandelenbezit en wat zijn administratie is, die in het buitenland gevestigd kan zijn. De wereldwijde vraag naar lithium, koper en vele andere metalen, waaronder zeldzame aardmetalen, begint vorm te krijgen als onderdeel van een nieuwe koude economische oorlog. Verergerd door de Oekraïense en andere conflicten, zal de productie van wapens en machines binnenkort voorrang krijgen op civiele behoeften. In het beste geval zal de voorspelde productie van elektrische voertuigen en elektronische apparatuur met minstens 50% van de ontluikende vraag moeten worden teruggeschroefd, afhankelijk van wie wat controleert en voor hoe lang.

De mijnbouwindustrie wordt momenteel door Research and Markets geschat op 2,145 miljard dollar, maar dit zou wel eens een onderschatting kunnen zijn vanwege de talloze offshorebedrijven en geheime militaire belangen. De roofdieren zijn machtig en maken vaak gebruik van de beveiligings- en beschermingsdiensten van organisaties zoals de Wagner Group, die internationaal actief is, maar vooral meedogenloos in Afrika en het Midden-Oosten, waar het ook mijnen bezit. De VS heeft onlangs sancties opgelegd aan verschillende bedrijven die verdacht worden van illegale handel in goud en zeldzame metalen om inkomsten te genereren voor de financiering van dergelijke maffia-achtige activiteiten.

Daarom moeten de definitieve voorwaarden van de gecontracteerde mijnbouwconcessies in Portugal de keuze van preventieve actie door de regering bevatten om elke overdracht aan een derde partij te voorkomen die door de EU als vijandig/onaanvaardbaar kan worden beschouwd.