Nu worden de meeste kantoorwerkers aangemoedigd om terug te keren naar kantoor, maar velen zijn daartoe niet bereid, en dat veroorzaakt een langdurige 'revolutie' in de manier waarop veel mensen werken. Dit heeft veel gevolgen, niet alleen op de werkplek.

De Britse krant Daly Mail berichtte: "Een op de zes werknemers overweegt dit jaar een nieuwe baan omdat bazen willen dat ze weer op kantoor gaan werken. Een onderzoek onder 1.000 werknemers door messaging app Slack gaf aan dat 29 procent van de werknemers overweegt om dit jaar van baan te veranderen, waarbij mensen in juridische banen, IT en telecom, verkoop, media en marketing de meeste kans maken om van baan te veranderen.

In de VS meldde Gallup 'Seven in 10 U.S. White-Collar Workers Still Working Remotely'. Zij meldden verder dat uit hun enquête was gebleken dat gemiddeld ten minste acht op de tien werknemers in vier beroepscategorieën op afstand werken, waaronder: computergerichte of wiskundige vakgebieden (86 procent), de levens-, natuur- of sociale wetenschappen (86 procent), kunst, design, entertainment of media (81 procent), financiële diensten, verzekeringen, onroerend goed of consulting (80 procent)

Niet alleen geeft een groot deel van de werknemers in deze beroepen aan ten minste een deel van de tijd op afstand te werken, maar de meerderheid zegt dit zelfs exclusief te doen.

In Zuid-Afrika werd gemeld dat "slechts 3 procent van de witte boorden werkers vijf dagen per week naar kantoor wil terugkeren, volgens een opiniepeiling van managementadviesbureau Advanced Workplace Associates, dat waarschuwt dat werknemers ontslag zullen nemen als bazen hen dwingen weer voltijds te gaan werken".

De geest is uit de fles

Een CEO van een toonaangevend bedrijf merkte onlangs op: "Werkgevers moeten zich realiseren dat de geest uit de fles is, werknemers hebben gezien dat flexibiliteit kan werken en bazen die niet gevoelig zijn voor de behoeften van hun werknemers zullen daaronder lijden."

Een familielid in het VK woont een uur buiten Londen. Hij moet om 6 uur 's ochtends opstaan om om 9 uur 's ochtends op zijn kantoor in Londen te zijn. Zijn abonnement kost meer dan £5.000 per jaar, plus parkeerkosten bij het station en metrokosten bij aankomst. Hij komt zelden thuis voor 20.00 uur. Raad eens, Covid heeft hem bevrijd en hij wil niet meer in Londen werken, en zeker geen vijf dagen per week. Wie kan hem dat kwalijk nemen? Hij is er ook van overtuigd dat hij meer gedaan krijgt door op afstand te werken. Bovendien bespaart hij een fortuin op zijn woon-werkverkeer.

Hoewel voor Portugal nog geen exacte cijfers beschikbaar zijn, wijst alles erop dat de situatie in de bedrijfstakken die geen fysiek contact met het publiek nodig hebben, zeer vergelijkbaar is. Ik kan het niet bewijzen, maar verschillende keren dat ik een beroep moest doen op een dienst voor klantencontact, waren er alle aanwijzingen dat de telefoniste thuis was en niet in een kantoor of callcenter.

Veel bedrijven melden dat het werven van personeel voor kantoorwerk problematisch wordt. Mensen werken liever parttime of alleen vanuit huis. In veel landen zijn er meer banen dan mensen om de vacatures te vervullen. Werkgevers zijn niet in staat te "eisen" dat zij vijf dagen per week op kantoor aanwezig zijn. Werkgevers moeten compromissen sluiten.

De mogelijke "neveneffecten"

Ontwikkelaars van kantoorvastgoed moeten nerveus worden. Naar alle waarschijnlijkheid zullen bedrijven op zoek gaan naar minder kantoorruimte, niet naar meer. Elke kans op verhoging van de kantoorhuren lijkt zeer onwaarschijnlijk. Voor 'grote' bedrijven was een adres in het centrum van de stad een grote aantrekkingskracht, maar zal dat zo blijven of zullen bedrijven zich gaan vestigen op locaties dichter bij hun werknemers?

Rondom kantoorlocaties in stadscentra is er een grote ondersteunende industrie, dat is alles van afhaalmaaltijden, lunch, koffiehuizen enz. Zij hebben zich ontwikkeld om kantoorpersoneel en hun dagelijkse behoeften te ondersteunen. Zij zullen allemaal te lijden hebben onder deze verschuiving naar thuiswerken.

Voeg daar het openbaar vervoer aan toe. Er is veel minder vraag naar 'forensentreinen'. Op piekuren zaten de treinen vol met mensen die op weg waren naar hun kantoor in het centrum van de stad. Je hoeft geen genie te zijn om te bedenken dat de vraag tijdens de Covid-beperkingen afnam, maar er zijn geen grote tekenen van herstel nu de mensen weer op kantoor kunnen gaan werken.

Een snelle zoektocht op het net bracht veel in Portugal gevestigde rekruteringsbedrijven aan het licht die functies voor werken op afstand aanboden. De salarissen varieerden van 2.000 euro per maand en meer.

De tijden veranderen (Bob Dylan)

Er lijkt weinig twijfel over te bestaan dat Covid de manier waarop we werken is gaan veranderen. Niet alleen dat, het zou wel eens de hele infrastructuur kunnen veranderen die rond de kantoorindustrie is gegroeid. Ik vermoed dat veel werkgevers hopen dat dit "overwaait" en dat hun kantoorpersoneel uiteindelijk weer op kantoor zal gaan werken. Ik ben er niet zeker van dat dit zal gebeuren. Mensen houden van deze nieuwe manier van werken, het verbetert hun levensstijl en gevoel van welzijn. Het is bijna zeker minder stresserend.

De "witte boorden" hebben op dit moment de overhand, er zijn genoeg banen beschikbaar en niet voldoende mensen om de vacatures te vervullen. Werkgevers zijn niet in een positie om arbeidsvoorwaarden voor te schrijven. Zij zullen zich flexibel moeten opstellen.

Dit geeft een geheel nieuwe betekenis aan "langdurig werklozen"; het langetermijneffect van dit virus zou wel eens een fundamentele verandering van de manier waarop wij werken voor de komende jaren kunnen blijken te zijn.

Resident in Portugal for 50 years, publishing and writing about Portugal since 1977. Privileged to have seen, firsthand, Portugal progress from a dictatorship (1974) into a stable democracy. 

Paul Luckman